Sự tích Hồ Gươm đã giải thích tên gọi của Hồ Gươm (Hoàn Kiếm), ca ngợi tính chính nghĩa, nhân dân của khởi nghĩa Lam Sơn. Truyện đề cao, suy tôn vai trò của Lê Lợi, người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đã được nhân dân hết lòng ủng hộ, có công đánh đuổi giặc, đem lại thái bình cho đất nước. Truyện cũng thể hiện khát vọng của quần chúng nhân dân muốn được sống trong hoà bình, hạnh phúc.